W poprzednim odcinku przedstawiliśmy pierwszy filar coachingu korzystającego z odkryć neurobiologii (BBC), a była nim Uważność. Teraz chciałbym się zająć drugim filarem. Jest nim niezwykła cecha naszego mózgu, nazwana Neuroplastycznością.
Jeszcze do niedawna dominujące poglądy na rozwój mózgu głosiły, że:
- liczba neuronów w układzie nerwowym od momentu narodzin jest stała,
- to, jak mózg jest zbudowany, jest już określone w momencie osiągnięcia przez niego stanu dojrzałości, czyli w wieku 20-24 lat,
- od tego momentu można oczekiwać jedynie utraty neuronów i pogorszenia funkcji umysłu,
- jeżeli zaś coś się z mózgiem stanie, zniszczone fragmenty nie są w stanie zregenerować się.
Wraz z rozwojem technik terapeutycznych i rozwojem sposobów obrazowania czynności mózgu, zaczęto jednak obserwować, że założenia te nie są słuszne. Niektórzy pacjenci obserwowali poprawę swojego stanu zdrowia pomimo, że według aktualnie panującego stanu wiedzy ich przeżycia powinny spowodować trwałe i istotne uszkodzenia mózgu, nie dające szans na poprawę. Dzięki zastosowaniu odpowiednich metod terapeutycznych poprawa samopoczucia stała się jednak możliwa, tak jakby coś w mózgu uległo zmianie. . Obserwacja świata zwierząt dostarczyła również kolejnych dowodów na to, że należy dokładniej przyjrzeć się problemowi „odradzania” się mózgu. I tak, na przykład, mózgi małp w pewnych sytuacjach potrafią przywrócić działanie kończyny, której unerwienie zostało przerwane, czyli je odtworzyć.
Prowadzone dogłębne badania doprowadziły do szokujących wniosków: mózg ludzki może rozwijać się praktycznie bezustannie tworząc nowe neurony nawet w wieku 80 lat, budując nowe połączenia pomiędzy neuronami, zwane dalej mapami, wzmacniając istniejące połączenia i usuwając połączenia niewykorzystywane i neurony już niepotrzebne.
Tę niebywałą cechę (bądź raczej umiejętność lub zjawisko) neurobiolodzy nazywają NEUROPLASTYCZNOŚCIĄ. Stanowi ona podstawowy filar coachingu opartego na wiedzy o mózgu.
Fizyka kwantowa a Neuroplastyczność
Współpraca neurobiologa Jeffreya Schwartza z fizykiem Henrym Stappem pozwoliła dostrzec paradygmat systemowy w neurobiologii i coachingu. Mózg jest środowiskiem kwantowym i podlega prawom w takim środowisku obowiązującym. Jednym z takich praw jest to, że zadawane pytania wpływają na postrzegane przez nas rezultaty. W kontekście kwantowego mózgu zadanie konkretnego pytania wpływa na połączenia neuronalne dokonywane przez mózg w nim samym. Podobnie działa skoncentrowanie na czymś uwagi, co skutkuje wywołaniem zmian fizycznych w mózgu.
Jeffrey Schwartz przytacza przykład ze swej pracy z pacjentami cierpiącymi na zaburzenia obsesyjno – kompulsywne. W czasie terapii nauczył ich odbierać kompulsywne odruchy jako świadomie błędne sygnały płynące z mózgu. Pacjenci napotykając każdorazowo taką sytuację po prostu mówili sobie: „To mój mózg wysyła fałszywy sygnał” i po prostu zajmowali się czymś innym. Już po dwóch tygodniach zaczęto obserwować zmiany w strukturze neuronowej tych pacjentów. Czyż istnieje lepszy dowód na istnienie neuroplastyczności?
Gęstość uwagi
Pod tym pojęciem rozumiemy iloczyn ilości i jakości uwagi, którą poświęcamy na jakiś obwód/mapę połączeń między neuronami. Mózg tworzy taką mapę dla każdego obrazu, słowa, czynności, myśli, słowem: dla każdej postaci napotkanego doświadczenia. Jeżeli pracujemy nad jakąś nową umiejętnością, pomysłem, ideą, pojęciem, poznajemy nowe miejsca bądź ludzi, doznajemy jakichś uczuć lub emocji, wtedy za każdym razem w mózgu tworzy się nowy obwód neuronalny (mapa).
Pod pojęciem jakości uwagi będziemy rozumieć liczbę wszystkich map aktywowanych przy okazji odwołania się do pierwszego obwodu. Pytania są tym mocniejsze, im bardziej podnoszą jakość uwagi. To dlatego pytania otwarte są lepsze od pytań zamkniętych, a pytania „bardziej” otwarte od pytań otwartych.
Ilość uwagi mówi, ile razy uwaga została skierowana na daną mapę. To dlatego tak istotna jest praca domowa, podsumowywanie osiągnięć, świętowanie sukcesów,
Jakość i ilość uwagi określa siłę połączeń w mózgu. Rolą coacha i coachingu jest zapoczątkowanie tworzenia, a następnie wzmacnianie nowych obwodów neuronowych w mózgu.
Ćwiczenie: w coachingu często mówimy, że należy skupić się na rozwiązaniach, a nie na problemach. Korzystając z teorii neuroplastyczności wyjaśnij korzyści tego podejścia dla procesu coachingu. Co dzięki temu uzyskujemy?
W następnym odcinku poznamy dokładniej budowę komórek nerwowych, czyli neuronów.
Przy pisaniu artykułu korzystano z następującej literatury:
David Rock, Linda J. Page: Fundamenty coachingu. Neurobiologia a skuteczna praktyka. Warszawa 2014
Schwartz, J.M., Stapp, H., Beauveguard, M.: Quantum physics in neuroscience and psychology: a neuropsychical model of mind-brain interaction. Philosophical Transaction, London 2004
Autor:
Darek Niedzieski, coach@darekniedzieski.pl