Kontynuujemy nasz cykl przedstawiający 20 zasad postępowania liderów/menedżerów, wykorzystujących w zarządzaniu odkrycia nauki o mózgu i odnoszących sukcesy.
Zasada nr 11: Poczucie bycia traktowanym uczciwie to potężny motywator, ale równo nie znaczy sprawiedliwie.
W czasie swoich warsztatów dla coachów i liderów w czasie prezentacji narzędzia Model Potrzeb Społecznych P-Brain pokazuję film, na którym przedstawione jest badanie psycholożki Sary Brosnan. Film pokazuje zachowanie małpek kapucynek w sytuacjach, w których zachowanie prowadzącego badanie jest przez badane małpki odbierane jako niezwykle niesprawiedliwe. Za wykonanie tych samych czynności eksperymentator nagradzał biorące udział w doświadczeniu małpki w różny sposób, jednej dając ogórka, drugiej winogrono. Małpka nagradzana ogórkiem reagowała niezwykle emocjonalnie na ten odczuwany przez nią brak sprawiedliwości ze strony badacza. Szczególnie emocjonalnie badane małpki reagowały na nagradzanie tych towarzyszek z badania, które nic nie robiły.
Ludzie nie znoszą traktowania ocenianego przez nich jako niesprawiedliwie. Mamy silną chęć karania tych ludzi, którzy tak nas traktują. Ta chęć ich ukarania może być nawet silniejsza od naszych czysto ekonomicznych korzyści. W badaniach nad takimi zachowaniami często wykorzystuje się grę Ultimatum, polegającą na tym, że jeden uczestnik dostaje np. 1000 PLN i następnie ma zaoferować drugiej osobie część tej kwoty. Jeżeli druga osoba jest niezadowolona z wysokości tej darowizny i rezygnuje z niej, wtedy pierwszy uczestnik musi zwrócić całość kwoty. W efekcie żadna z osób nic nie dostaje, ani obdarowywany, ani ten, który obraził go zbyt niską ofertą. Uczestnicy wbrew własnym ekonomicznym interesom, kiedy logicznie byłoby przyjąć dowolną kwotę, nie byli w stanie zaakceptować zbyt niskich ofert i odrzucali wedle ich oceny obraźliwie niskie oferty, nawet gdy oferowane kwoty stanowiły równowartość ich 3-miesięcznych zarobków (Cameron, 1999).
Wyniki badań mówią, że każda sytuacja, w której jest naruszane nasze poczucie sprawiedliwości (w powyższym przypadku propozycja niskiej oferty) aktywuje część mózgu zwaną wyspą. Wyspa aktywuje się zwykle przy silnych negatywnych stanach emocjonalnych, takich jak obrzydzenie czy ból. Odnosząc się do powyższego przykładu, im silniejsza aktywacja wyspy, tym większe prawdopodobieństwo odrzucenia oferty. Reakcję ciała (i mózgu) na brak zgody na niesprawiedliwe traktowanie trafnie opisuje nasz język: stykając się z objawami niesprawiedliwości mówimy, że „niedobrze mi się robi jak na to wszystko patrzę” (przypomnijmy: wyspa aktywuje się przy odczuwanym obrzydzeniu).
Zapewne wszyscy znamy powiedzenie, że zemsta jest słodka. Jego słuszność znajduje potwierdzenie w badaniach neurobiologów. Kiedy ktoś, kto nas potraktował niesprawiedliwie zostaje ukarany, aktywuje się nasz ośrodek nagrody i odczuwamy satysfakcję. To zapewne tłumaczy, dlaczego ludzie są gotowi zastosować wszelkie kary, w tym wysokie sankcje pieniężne, aby ukarać członków swojej grupy, którzy nie wnieśli uczciwego wkładu do pracy grupy (Fehr i in., 2004). Jak twierdzą autorzy, możliwość ukarania próżniaków jest oceniana jako klucz do osiągnięcia efektywnej współpracy w zespole. Może się więc zdarzyć, że przy braku reakcji ze strony menedżera to członkowie zespołu mogą wziąć sprawy w swoje ręce i spróbować znaleźć sposoby ukarania osoby, której wkład w wyniki pracy grupy jest, według nich, niski bądź wręcz żaden. Co ciekawe, silniej na to reagują mężczyźni, kobiety jakby czerpały z tego mniejszą satysfakcję.
Temat sprawiedliwego traktowania w relacjach między ludźmi jest niezwykle obszerny, znacznie przekraczający ramy niniejszego wpisu. Na koniec opiszę więc jeszcze jeden obszar. Brak sprawiedliwości również pojawia się przy poczuciu, że nikt nie dostrzega naszych wysiłków, bądź że inni przywłaszczają sobie zasługi za wykonaną przez nas pracę. Wielu z czytających te słowa mogłoby z własnego doświadczenia przytoczyć wiele sytuacji kiedy szef przywłaszczył nasz pomysł, lub kiedy mając poczucie dobrze wykonanego zadania daremnie oczekiwaliśmy na jakieś dobre słowo od naszego lidera. Zawsze w takich przypadkach znajdująca się w naszym mózgu wyspa aktywowała się.
Na koniec przypomnę tylko znane powiedzenie, które czasami jest tak trudne do praktycznego stosowania: równo nie znaczy sprawiedliwie. Dla naszego mózgu sprawiedliwość to przykładanie do każdego tego samego zbioru zasad, równo to wyrównywanie przekazywanych gratyfikacji, bez oceny wkładu pracy. Każdy menedżer/lider musi dobrze rozumieć i rozróżniać sprawiedliwość i równość.
A Ty, drogi liderze/menedżerze, jak traktujesz swoich ludzi? Czy oceniasz ich sprawiedliwie i stosujesz w praktyce wnioski z tego wynikające, czy też raczej stosujesz zasadę równościową – każdemu dajesz tyle samo?
O tych i o innych sprawach w czasie najbliższych warsztatów „Mózg Lidera. Inspiracja” już w styczniu 2017. Szczegóły wkrótce.
Literatura:
Lisa A. Cameron, Raising the stakes in the ultimatum game: experimental evidence from Indonesia. „Economic Inquiry” 37 (1999), s. 47-59.
Ernst Fehr, Bettina Rockenbach, Human altruism: economic, neural, and evolutionary perspectives. „Current Opinion in Neurobiology” 14 (2004), s. 784-790.
Poprzednie wpisy można znaleźć: https://neuro4coaching.wordpress.com
Zapraszam firmy zainteresowane pilotażowym programem wdrażania odkryć nauki o mózgu w praktyce zarządzania. Nie tylko mówimy menedżerom, co mają robić, ale DLACZEGO to jest skuteczne z perspektywy odkryć neurobiologii.
Masz pytania – napisz na podany poniżej adres:
Kontakt: darek.niedzieski@come-consulting.pl