B – Bycie pewnym/Pewność
Mózg lubi działać według znanych mu, utartych wzorców. Ideałem jest dla niego pełna automatyzacja wszelkich działań i znajdowanie się w sytuacjach znanych, przewidywalnych. Na podstawie informacji docierających do mózgu, dokonuje on procesu aproksymacji, czyli nieustanne przewiduje przyszłość, analizując chwilę bieżącą i porównując ją z posiadanymi już wzorcami. Nawet drobne rozbieżności między stanem doświadczanym a oczekiwanym, bądź brak wzorców powodują generowanie stanu BŁĘDU, co skutkuje przeniesieniem uwagi z zadań realizowanych na korektę błędów i pojawienie się poczucia zagrożenia. Jednym ze skutków jest to, że bez skutecznego przewidywania wzrasta dramatycznie zużycie zasobów energetycznych na działania kory przedniej czołowej, gdyż mózg nie może korzystać z automatycznych procedur – zachowań. Z drugiej strony każda sytuacja budująca poczucie pewności i bezpieczeństwa pobudza ośrodek nagrody i powoduje wzrost poziomu dopaminy.
Jak obniżać poczucie zagrożenia i zwiększać odczucie nagrody:
- należy pamiętać, że każda zmiana tworzy niepewność, co skutkuje wzrostem poczucia zagrożenia. Każde, nawet najmniejsze zmniejszenie niepewności niweluje poczucie zagrożenia, na przykład przy organizowaniu spotkania warto informować, jak długo ono potrwa i jakie są jego cele. Ważne jest dotrzymywanie tych ustaleń.
- zmniejszeniu poczucia zagrożenia służą tworzone biznes plany, opracowywane strategie.
- również podział dużych projektów na mniejsze elementy powoduje wzrost pewności i zmniejsza poczucie zagrożenia.
- ważnym elementem zmniejszania poczucia zagrożenia jest przewidywanie możliwych zdarzeń i budowanie alternatywnych scenariuszy.
R – Równe Traktowanie/Poczucie Sprawiedliwości
Poczucie sprawiedliwości czy też równego traktowania jest jedną z silniejszych potrzeb człowieka w relacjach społecznych. Chcemy mieć pewność, że jesteśmy oceniani według tych samych kryteriów, co inni. Sprawiedliwość rozumiemy jako sprawiedliwą wymianę, czyli to, co otrzymujemy ma dla nas taką samą wartość, jak to co dajemy. Nie chodzi o wielkość wymiany, ale raczej o jej równość, dlatego też otrzymanie 5 złotych z możliwych 10 jest dla nas większą nagrodą niż dostanie 10 złotych z możliwych 50. Poczucie wymiany fair jest bardzo nagradzające, niezależnie od jej wielkości. Z kolei poczucie wymiany nie-fair tworzy silne zagrożenie. Według naukowców tłumaczy to też rosnącą popularność wolontariatu. Ludzie angażujący się w wolontariat w ten sposób pragną odnaleźć poczucie sprawiedliwej wymiany. Według badań mężczyźni postrzegający innych jako nie zachowujących się fair, nie czują empatii do ich bólu i ich ukaranie odbierają jako nagrodę. Nie obowiązuje to w przypadku kobiet, które zawsze są empatyczne w stosunku do innych, niezależnie od ich oceny.
Jak obniżać poczucie zagrożenia i zwiększać odczucie nagrody:
- lepsza komunikacja
- transparentność w działaniu
- jasno wyrażane oczekiwania w każdej sytuacji
- sprawy płacy są ważne – nawet redukcja płacy Zarządu w małej wysokości w trudnych czasach zmniejsza poczucie niesprawiedliwości
A – Autorytet/Pozycja
Człowiek w sytuacji relacji społecznych zawsze określa swoją pozycję w grupie, starając się zawsze „być lepszym” wśród innych. Pamiętamy zapewne poczucie satysfakcji, kiedy z kimś wygraliśmy w szachy lub szybciej dopłynęliśmy do mety. Mówimy wtedy o uczuciu podwyższenia swojego statusu. Odwrotnie, kiedy przegrywamy lub odczuwamy inne obniżenie pozycji (statusu), powoduje to silną reakcję zagrożenia. Odczucie poprawy pozycji zwiększa poziom dopaminy.
Jak obniżać poczucie zagrożenia i zwiększać odczucie nagrody:
- należy unikać dawania rad lub wydawania poleceń, gdyż w ten sposób łatwo wzbudzić u drugiej osoby stan zagrożenia
- publiczne krytykowanie innej osoby powoduje dramatyczne obniżenie jej pozycji
- dla większości ludzi pytanie ”czy mogę Ci dać feedback” powoduje poczucie zagrożenia, podobne do tego, gdy słyszymy w nocy kroki za nami
- „performance review” często są źródłem zagrożeń, dlatego kierownicy powinni zwrócić na to szczególną uwagę i prowadzić ten proces umiejętnie
- poprawa statusu/pozycji odbywa się zwykle drogą promocji, ale zagrożeniem jest tutaj osiągnięcie przez osobę promowaną poziomu niekompetencji, co zwiększa poczucie zagrożenia
- ludzie odczuwają podwyższenie pozycji, gdy uczą się, rozwijają, wiedzą, że komuś zależy na ich rozwoju
- ludzie myślą o sobie samych używając tych samych miejsc w mózgu, co przy myśleniu o innych, więc gdy staję się lepszy od siebie samego, moje poczucie pozycji rośnie. Zrealizowane wyzwania stawiane samym sobie są źródłem nagrody i odczucia wzrostu statusu.
W następnym odcinku przyjrzymy się kolejnym obszarom z modelu P-BRAIN – Interakcje Społeczne i Niezależność.
