Podstawową zasadą, którą kieruje się mózg podejmując decyzje i kierując działaniami, jest z jednej strony unikanie wszelakich zagrożeń, z drugiej zaś dążenie do zdobycia nagrody. Mówimy więc o strategii OD, czyli unikanie zagrożeń i o strategii DO, czyli dążenie do osiągnięcia nagrody. Celem nadrzędnym mózgu jest zapewnienie własnej ochrony i orientacja na swoje przetrwanie. Mówiłem już nieco na te tematy we wcześniejszych artykułach, kiedy pisałem o emocjach i ich związku z poznaniem, kiedy opisywałem układ limbiczny i jego niestrudzone obserwowanie otoczenia w poszukiwaniu potencjalnych zagrożeń.
Istotnym źródłem zagrożeń bądź nagród są relacje i doświadczenia społeczne, w które wchodzi każdy człowiek w trakcie swojego życia. Zgodnie z odkryciami neurobiologów w niektórych obszarach doświadczeń społecznych reakcja na stan zagrożenia bądź nagrody powoduje pobudzenie tych samych obszarów mózgu, co potrzeby elementarne, zwane też „pierwotnymi”, innymi słowy aktywuje obszary pierwotnych zagrożeń lub pierwotnych nagród. Przykładowo, jeśli człowiek ma poczucie, że jest sprawiedliwie traktowany w relacjach społecznych, w mózgu aktywowane są te same obwody, jak przy otrzymaniu nagrody pieniężnej. Z drugiej strony doświadczane przez człowieka poczucie wykluczenia z grupy pobudza te same ośrodki w mózgu, co przy odczuwanym bólu fizycznym.
Określając obszary doświadczeń społecznych analizowałem je według następujących wymiarów:
JA <–-> INNI członkowie grupy
JA <–> SZERSZE otoczenie społeczne
JA vs INNI
W tym wymiarze określamy trzy istotne obszary:
- Poziom ogólnej akceptacji i wzajemnych relacji w grupie – w modelu P-BRAIN nazwiemy ten obszar INTERAKCJE SPOŁECZNE.
- Odczuwany przez podmiot subiektywny poziom jego pozycji wewnątrz grupy – w modelu P-BRAIN nazwiemy ten obszar AUTORYTET.
- Odczuwanie subiektywne przez podmiot, jak jest oceniany przez innych – w modelu P-BRAIN nazwiemy ten obszar RÓWNE TRAKTOWANIE.
JA vs SZERSZE otoczenie
W tym wymiarze określamy dwa istotne obszary:
- W jaki sposób podmiot może kształtować i wpływać na swoje otoczenie – w modelu P-BRAIN nazwiemy ten obszar NIEZALEŻNOŚĆ.
- W jaki sposób otoczenie wywiera wpływ na podmiot – w modelu P-BRAIN nazwiemy ten obszar BYCIE PEWNYM.
Wymienione wyżej obszary tworzą Model Doświadczeń Społecznych P-BRAIN:
B – Bycie pewnym/Pewność
R – Równe Traktowanie/Poczucie sprawiedliwości
A – Autorytet/Pozycja
I – Interakcje Społeczne/Przynależność
N – Niezależność/Prawo wyboru
Należy pamiętać, że każdy z powyższych obszarów mówi, jak rozpatrywany podmiot subiektywnie określa poczucie swojej obecności w danym obszarze – w kontekście zagrożenia bądź nagrody w stosunku do danej relacji społecznej.
W kolejnym odcinku przypatrzmy się dokładniej każdemu z wymienionych powyżej obszarów.
